Akoestiek in het klaslokaal

Gepubliceerd op: december 1, 2011 | Door: annika | In de categorie: Nieuws

8 december 2010

Slechte akoestiek van lokalen en lawaaiige leerlingen hangen samen met gehoorklachten en stemproblemen. 50,6% van de docenten in het secundair onderwijs moet hard praten om zich verstaanbaar te maken. Ter vergelijking: van alle werknemers in Nederland zegt 26,0% dat zij hard moeten praten om zich verstaanbaar te maken. Om meer inzicht te krijgen in de ervaren geluidsoverlast in het voortgezet onderwijs heeft Arbo-VO in oktober een enquête afgenomen.

Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) van 2008 blijkt dat docenten in het secundair onderwijs veel vaker te maken hebben met lawaai op de werkplek dan de gemiddelde Nederlandse werknemer. Het NEA onderzoek is op dit thema te beperkt om antwoord te kunnen geven op de vraag waar dit verschil uit voort vloeit. Daarom heeft Arbo-VO samen met CNVO een enquête uitgezet onder respectievelijk medewerkers uit het voortgezet onderwijs die over een licentie voor de Arboscan-VO (het RI&E-instrument voor het voortgezet onderwijs) beschikken en leden van de CNVO.

Respons

In totaal zijn 141 vragenlijsten ingevuld. De meeste respondenten (47,5%) zijn docent die soms ook de rol van preventiemedewerker hebben. Daarnaast gaf 29,5% van de respondenten aan (ook) arbocoördinator te zijn.

Geluidshinder van buiten en binnen

Een derde van de respondenten zegt dat er bij hen op school over lawaai en hinderlijk geluid geklaagd wordt. Zo’n 30% van de respondenten weet niet of er klachten zijn en de overige 38% zegt dat er op school geen klachten over lawaai en hinderlijk geluid zijn.

Volgens 64% van de respondenten zijn er op school lokalen waarin geluidshinder ondervonden wordt vanuit aangrenzende ruimtes. Het gaat om muziek-, praktijk- of technieklokalen maar ook te hard afgespeelde luistertoetsen, te veel leerlingen in aula’s / kantines, hal en gang worden genoemd. Ook verkeerslawaai wordt met regelmaat als bron van hinderlijk geluid genoemd. Dat maakt het erg lastig om het lokaal deugdelijk te ventileren.

Naast lawaai van buiten het lokaal zegt 57% van de respondenten dat de spraakverstaanbaarheid in lokalen slecht is. Oorzaken daarvan zijn te veel nagalm, slecht isolerende of te dunne wanden, slechte akoestiek in noodlokalen of in ‘geïmproviseerde’ lokalen.

Oorzaken van lawaai en hinderlijk geluid

Niet alleen omgevingslawaai en de constructie van het gebouw (m.n. het akoestisch comfort ervan) zijn bepalend voor lawaai en hinderlijk geluid, ook de opstelling van bijvoorbeeld snoep- en koffieautomaten, kluisjes en dergelijke kunnen van belang zijn. Bovendien speelt het juiste gebruik van ruimtes een rol. ‘Foute’ voorbeelden die genoemd worden zijn onder andere klassikaal les geven in een te groot praktijklokaal (slechte spraakverstaanbaarheid) of teveel leerlingen in een te klein lokaal.

Respondenten is gevraagd naar oorzaken van lawaai en hinderlijk geluid. Zij konden meerdere oorzaken aanvinken. Twee derde van de respondenten wijzen (grote groepen) lawaaiige leerlingen aan als bron van lawaai en hinderlijk geluid. Nog eens ruim de helft van de respondenten wijst de slechte akoestische eigenschappen (gebrekkige isolatie) van lokalen en ruimtes aan als oorzaken van lawaai en hinderlijk geluid.

Gehoor- en stemklachten

Zonder de pretentie een oorzakelijk verband te kunnen leggen, is geïnformeerd naar het voorkomen van gehoor- en stemproblemen. Meer dan de helft van de respondenten zegt dat er op school docenten met gehoorproblemen zijn. Op een vijfde van de scholen heeft geen van de docenten gehoorproblemen. Problemen met of aan de stem komt volgens de respondenten op 37% van de scholen voor. 28% meldt geen problemen met de stem.

Respondenten is gevraagd naar de samenhang tussen lawaai / hinderlijk geluid enerzijds en gehoor- en stemproblemen anderzijds. Bijna een kwart van de respondenten is van mening dat er geen samenhang is tussen gehoorproblemen en lawaai / hinderlijk geluid op school. 20% van de respondenten meent echter dat gehoorproblemen samenhangen met lawaaiige leerlingen en 18% wijst op een mogelijke samenhang met slechte akoestiek van het lokaal.

Problemen met de stem worden vaker dan gehoorproblemen in verband gebracht met lawaaiige leerlingen (25,2%) en slechte akoestiek van het lokaal (23,7%). Een kleine 14% van de respondenten zegt dat er geen samenhang is tussen stemproblemen en lawaai / hinderlijk geluid op school.

Maatregelen

Volgens 45% van de respondenten is er op school (nog) niets gedaan aan het voorkomen van lawaai of hinderlijk geluid. 41% van de respondenten zegt dat de school maatregelen heeft getroffen om het lawaai en hinderlijk geluid te beperken. Respondenten noemen de volgende maatregelen ter vermindering van lawaai / hinderlijk geluid:

• Akoestische aanpassingen aan o.a. plafonds (ander materiaal, verlaagd), vloer (vloerbedekking, rubber matten), wanden, dubbel glas, enz.
• Ringleiding (microfoon met boxen)
• Volumebeperking bij bewegen op muziek (en bewegen op muziek verplaatsen naar uitpandige gymlokalen)
• Organisatorische maatregelen (bv. gras maaien buiten schooluren)

Opmerkingen en tips van deelnemers aan de enquête

• Te veel geluid komt nogal eens voor bij gillende leerlingen. Soms krijg je er pijn in je oren van. Verder zijn de leerlingen nogal eens luidruchtig tijdens het werk in domeinen en klassen.
• Ik dacht dat mijn gehoor achteruit ging dus ging ik naar de kno-arts. In volkomen stilte kon ik alles goed horen. De arts zei dat dit typisch een gevolg is van beroepsdoofheid. Altijd in een geluidrijke omgeving werken.
• Het personeel geeft meestal te weinig of te laat aan als er geluidsoverlast, slechte akoestiek of stemproblemen zijn. De school heeft als regel, dat bij klachten dit serieus wordt onderzocht en personeel zonodig naar een audiologisch centrum wordt gestuurd voor een test. Aan de hand daarvan neemt de school maatregelen. De eerste verantwoordelijkheid ligt altijd bij het personeelslid zelf.
• Voor een wat oudere docent, ik word binnenkort 60, is lawaai uitermate hinderlijk. Ik wil namelijk ook nog wel gewoon lesgeven, dus ik praat en de leerling luistert of is dat tegenwoordig al strafbaar?
• Bij klassikale uitleg/instructie stilte en rust eisen. Bij opkomend rumoer zachter gaan praten. Niet onnodig je stem gebruiken als dat toch geen leereffect heeft.

Conclusie

Lawaai en hinderlijk geluid speelt op het merendeel van de scholen. Het is aannemelijk dat dat op termijn klachten over stemgebruik in de hand werkt en leidt tot gehoorschade bij docenten. Een onlangs gehouden epidemiologische studie onderbouwd deze uitkomst; deze toonde namelijk aan dat meer dan de helft van de leerkrachten stemproblemen heeft (gehad). Tevens blijkt uit dit onderzoek dat ongeveer een vijfde om deze reden heeft verzuimd.

Uit de enquête blijkt dat lawaai en hinderlijk geluid worden veroorzaakt door combinaties van factoren als de constructie (akoestiek van het gebouw), inrichting en organisatie (kantine, kluisjes, muzieklokaal e.d.) lawaaiige leerlingen en werkvormen.

Bronaanpak is de meest aangewezen methode om lawaai en hinderlijk geluid aan te pakken. Bij externe geluidsbronnen zoals wegen e.d. kan dat betekenen: lobbyen bij provincie en gemeente voor het plaatsen van een geluidswal. Bij interne lawaaibronnen in het schoolgebouw / lokaal kan het plaatsen van akoestische plafondplaten, andere vloerbedekking of het aanbrengen van baffles etc. helpen. Oplossingen van een andere orde zijn organisatorische en disciplinaire maatregelen.

Bron: www.arbo-vo.nl

Lees ook: http://www.arbocatalogus-vo.nl/Default.aspx?tabid=626

In dit artikel staat alles over het belang van een goede akoestiek in het klaslokaal. Mindere akoestiek kan leiden tot stemklachten, vermoeidheid en stress. Ziekteverzuim dus!